سيمای واقعی شجاعت

"ان الذين قالوا ربنا الله ثم استقاموا"

هرگاه در چندساله اخير چه هنگامي كه مصطفي تاجزاده همچون اين روزها در زندان است و چه حتي زماني كه از بند زندان و زندانبان خلاص شده است به ياد او مي افتم واژه شجاعت در ذهنم زنده مي شود  و بلافاصله ياد آيت الله العظمي منتظري در ذهن و يادم تداعي مي شود. اين درحالي است كه مصطفي داراي ويژگيهاي زيادي است كه يكي از آن ها شجاعت به معناي معمول آن است. سالها پيش يكي از دوستان قديمي او به مناسبتي از تدين و پايبندي او به مذهب برايم چند مورد را گفت. دوستان ديگري كه ازدور و نزديك با اوآشنايي دارند يا در مواردي همكار او بودند از تعهد، پشتكار، پايبندي به اخلاق و موارد متعدد ديگري از خصوصييات او سخن مي گويند.

اما من ضمن آنكه برهمه آن خصوصيات صحه ميگذارم، همواره شجاعت مصطفي درنظرم برجسته وشاخص است.

شجاعت از  جمله مفاهيم  اخلاقي است كه عموما در مواردي به كار برده مي شود كه بحث گذشتن از جان و انجام عمل متهورانه بدون در نظر گرفتن خطراتي كه ممكن است جان انسان را تهديد كند كاربرد دارد. اما حداقل در مورد مصطفي تاجزاده  همچون مرحوم آقاي منتظري اين واژه فراتر از مورد استفاده معمول معنا و مفهوم پيدا مي كند.

در موارد معمول فرد شجاع يا كسي كه به هر دليل شجاعتي از خود به خرج مي دهد با احتمال آن كه  عمل شجاعانه او ممكن است به قيمت جان او تمام شود دست به انتخاب زده و مبادرت به عمل مي كند. اما در مواردي كه تلاش مي كند تا ديدگاه، تحليل و نظرت خود و يا عمل اجتماعي يا فردي خود را تغيير دهد يا اصلاح كند و ضرورت درستي اين كار خود را  اعلام و در معرض افكار عمومي قراردهد  مي داند كه اين كار ممكن است تاچه حد بهايي گزاف تر از جان انسان براي او به همراه داشته باشد.

شجاعت مصطفي علاوه بر آن موارد معمول  امروز كه او در زندان است و جلوه هايي از آن را در نوشته هاي كوتاه وبلند او و در نامه نگاري هاي او مي توان به عينه ديد، در نگاه نقادانه او به گذشته و نظرات او به انديشه و مواضع سياسي و فكري و عملي او جلوه گر است. تاجزاده برخلاف بسياري از ما كه جرئت نقد گذشته خودمان را نداريم و متصلبانه و سرسختانه از هرچه در گذشته دور و نزديك انجام داده ايم دفاع مي كنيم اين جرئت، جسارت وشجاعت را دارد تا همواره در حركتي رو به جلو انديشه خود را تعالي ببخشد، خود را نقد كند و ديدگاه هاي خود را ارتقا ببخشد.

او كه دوره اي در دورن حاكميت بود و از ساختار سياسي موجود دفاع مي كرد با گذشت زمان و بعد از ناكارآمد بودن نظرات قبلي به تدريج ديدگاه هاي پيشين خود را اصلاح كرد و با توجه به دانش و تجربيات خود به ديدگاه هاي جديدي رسيد كه تبلور آن را  در نقطه نظرات و تحليل هاي امروزين او مي توان مشاهده كرد. در اين روند او از اعلام نادرست بودن برخي ديدگاهها ياحتي اقدامات خود در گذشته نهراسيد و بسان يك انسان مومن كه جز رضايت خدا ، خشنودي ديگران را مد نظر ندارد خود را نقد كرد.

نظير اين برخورد  و اين نوع شجاعت كه بسيار مهم تر و اساسي تر از شجاعت به مفهوم عام آن است را مي توان در عملكرد مرحوم آيت الله منتظري ديد. كسي كه براي حفظ موقعيت خود و يا خشنودي ديگران از مطرح كردن ديدگاههاي جديد خود درباره مسائلي كه خود از واضعان آن بود ابا نكرد و بر سر همين رويكرد جديد از همه چيز گذشت. نه به از دست دادن مقام سياسي فكركرد  و نه از حمله و هجوم معاندان  هراسيد  و هيچ گاه بر سر مصلحت شخصي خود معامله نكرد.  

تاجزاده هم از شاخصان اين نوع نگاه به زندگي است . او شجاعانه براي دفاع از عقايد و آرمانها، آزادي و رفاه و امنيت و آسايش خود و خانواده اش را فدا كرد و گوشه زندان را به سكوت در برابر آن چه مغاير با ازادي ، عدالت و استقلال ايران و ايراني مي داند ايستاد.

اين رويكرد نقادانه و نهراسيدن ازطعن طاعنان  و اين ايستادگي بر سر ارزشها است كه كساني همچون مصفي تاجزاده را در جاياهي قرار مي دهد كه رفيع تر از يك فعال سياسي و مبارز اجتماعي است. خدايش او را طول عمر و سلامت عطا كند.

امیر طیرانی